Arheološko područje Mili/ Mile- Krunidbena i grobna crkva bosanskih kraljeva, Arnautovići
( nacionalni spomenik BiH )
Mili/ Mile predstavljaju jedno od najznačajnijih arheoloških i historijskih lokaliteta u bogatoj historiji Bosne i Hercegovine. Sam naziv Mili odnosi se na srednjovjekovni period, a današnji naziv Arnautovići pretpostavlja se da je dobilo tokom 17. ili 18. vijeka, kako se pominje u pisanim izvorima. Uži lokalitet na kojem se nalaze graditeljski crkveni ostaci nosio je naziv Zidine ili Crkvina, a lociran je uz sjeverni rub sela, blizu desne obale rijeke Bosne.
Značaj ovog mjesta je višestruk ne samo za historiju Visokog, nego i cijele države. Mili su bili centar javnog, vjerskog i kulturnog života, krunidbeno mjesto prvog bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića, te mjesto održavanja bosanskog državnog sabora ( stanka ). Na ovom lokalitetu su se čuvale državne i javne isprave i dokumenti, a ovdje je bio i najuži centar vjerskog života u Bosni, kao i mjesto osnivanja prvog franjevačkog samostana u Bosni i organizacije franjevačke pokrajine ( vikarije ).
Pored toga, Mili su grobno mjesto Stjepana II Kotromanića i kralja Tvrtka I. Osim njihovih grobnica, na ovom lokalitetu, u unutrašnjosti i oko crkvenih zidina pronađeno je još preko stotinu grobova znamenitih ličnosti srednjovjekovnog perioda.
Sam lokalitet sastoji se od ostataka nekoliko graditeljskih crkvenih zidina, sa arhitektonskim obrisima i elementima romanike i gotike.
Od nalaza materijalne kulture pronađenih tokom arheoloških istraživanja, jedan od najznačajnijih arheoloških pronalazaka je bilo otkriće kraljevog brokatnog plašta sa grbom kraljevske dinastije Kotromanić, sačinjenog od zlatnih niti, koji je služio kao mrtvački pokrov preko sanduka, te ostali izuzetno dragocijeni predmeti, koji se danas čuvaju u srednjovjekovnoj zbirci Zemaljskog muzeja u Sarajevu. Arheološko područje Mili- Krunidbena i grobna crkva bosanskih kraljeva, Arnautovići 2003. godine proglašeno je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
